Hiện tượng thiên nga đen trong thị trường tài chính là gì?

Thuật ngữ thiên nga đen được bắt nguồn từ tiếng Latinh dưới dạng thành ngữ chỉ “một loài chim quý hiếm trên Trái đất, giống như thiên nga đen”. Thiên nga đen là thuật ngữ thường được nhắc đến trong lĩnh vực kinh tế hoặc trên thị trường chứng khoán. Vậy cụ thể, thiên nga đen là gì? Nhà đầu tư cần làm gì khi xuất hiện thiên nga đen? Làm thế nào để có thể bảo vệ bản thân khi hiện tượng này xảy ra. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

Hiện tượng thiên nga đen là gì?

Hiện tượng thiên nga đen là gì?

Thiên nga đen (tiếng Anh là Black Swan) là thuật ngữ được đặt ra bởi giáo sư tài chính, cựu thương nhân phố Wall, Nassim Nicholas Taleb. Khái niệm thiên nga đen dùng để chỉ những hiện tượng khó lường và không thể dự đoán trước được, gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với nền kinh tế, thị trường tài chính cũng như thị trường chứng khoán toàn cầu.

Các nhà đầu tư thường dự đoán xu hướng về giá tương lai dựa vào lịch sử của giá trong quá khứ. Tuy nhiên có một xác suất các sự kiện bất thường có thể xảy ra mà không ai có thể lường trước được khiến cho cả thị trường có sự biến động mạnh. Diễn biến của thị trường đang êm đẹp, các nhà đầu tư tin tưởng rằng mọi thứ sẽ cứ diễn ra như vậy. Cho đến khi có một sự kiện làm chao đảo tất cả gây nên thiệt hại lớn cho nền kinh tế. Đó được gọi là hiện tượng thiên nga đen.

Lý thuyết về hiện tượng thiên nga đen

Trong tự nhiên hay trong nền kinh tế cũng vậy, con người thường chỉ có niềm tin vào những gì mình biết. Con người cũng thường có xu hướng “bới vết tìm lông” để quy kết những nguyên nhân cho các hậu quả đã xảy ra. Vì vậy, họ tin rằng có thể rút kinh nghiệm để dự báo cho các lần sau nhằm giảm thiểu thiệt hại. Song, người ta không hiểu rằng, mỗi hiện tượng Thiên nga đen xảy ra đều sẽ là một trường hợp mới mẻ chưa có tiền lệ và nó khiến con người không thể dự báo trước.

Người ta thường chỉ dựa vào những điều mình đã biết mà quên rằng có vô số điều trong cuộc sống mà chúng ta không biết cho nên không thể hình dung được “những cái không thể”. Mọi người thường sẽ ảo tưởng vào khả năng dự đoán của mình và cho rằng mình có thể tiên đoán được mọi rủi ro cũng như mọi cơ hội.

Có rất nhiều những sự kiện như thế mang tính ngẫu nhiên, nằm ngoài những luồng thông tin mà người ta có thể kiểm soát. Chẳng hạn như, các nhà khoa học có thể xác định chính xác từng giây khi xảy ra hiện tượng Nhật thực, nhưng họ không thể dự báo được trận động đất kinh hoàng đã xảy ra ở Nhật Bản vào năm 2011. Thêm nữa, xuất hiện một hiện tượng tâm lý phổ biến là: Chúng ta thường cứ gán thành công cho sự tài tình của bản thân và thất bại là do biến cố ngoại lai và nằm ngoài tầm kiểm soát.

>> Tham khảo: Mô hình Ponzi là gì? Cách nhận biết mô hình lừa đảo Ponzi

Bản chất của thiên nga đen

Bản chất của thiên nga đen

Thuật ngữ thiên nga đen được phổ biến bởi Nassim Nicholas Taleb, một giáo sư lĩnh vực tài chính, đồng thời là nhà văn và cựu thương nhân Phố Wall.

Taleb mô tả hiện tượng thiên nga đen là một sự kiện:

Vượt quá dự đoán bình thường của con người, rất hiếm khi xảy ra, thậm chí cũng chưa chắc nó có khả năng nó có thể xảy ra.
Có hậu quả thảm khốc nếu nó xảy ra.
Được giải thích giống như một sự kiện đã có thể dự báo trước sau khi nó đã xảy ra.

Taleb lập luận rằng vì những sự kiện thiên nga đen là không thể dự đoán trước được do sự hiếm có cực kì của chúng tuy nhiên vẫn mang lại hậu quả thảm khốc và điều quan trọng là mọi người phải cho rằng có một sự kiện thiên nga đen luôn luôn có thể xảy ra để có kế hoạch phù hợp để đối phó. Vì thiên nga đen được xem là một sự kiện quan trọng trong lịch sử nên các nhà nghiên cứu rất muốn giải thích về nó sau khi nó đã xảy ra trong thực tế cũng như suy đoán về cách nó có thể được phát hiện. Tuy nhiên, những suy đoán nhìn từ sự kiện quá khứ như thế không thực sự giúp dự đoán về thiên nga đen.

Đặc điểm của hiện tượng thiên nga đen

Thiên nga đen được đánh giá là một sự kiện cực kỳ hiếm và mang lại hậu quả cực kì nghiêm trọng. Thông thường nó sẽ không được dự báo trước.
Thiên nga đen có thể gây thiệt hại thảm khốc đối với nền kinh tế nói chung và cho thị trường chứng khoán nói riêng bởi đây là một hiện tượng không được dự báo.
Các dữ liệu trong quá khứ thường được những nhà phân tích sử dụng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của hiện tại. Tuy nhiên, điều này có thể gây ra phản ứng chậm đối với các sự kiện mới chưa từng xảy ra, thậm chí là phán đoán sai dẫn đến không thể ứng phó kịp thời.

>> Tham khảo: Bơm tiền là gì?

Các sự kiện thiên nga đen làm cho thế giới chao đảo trong lịch sử

Các sự kiện thiên nga đen làm cho thế giới chao đảo trong lịch sử

Nếu chúng ta nhắc đến thị trường tài chính, nhất định sẽ không thể bỏ qua được các sự kiện thiên nga đen nổi bật dưới đây:

Khủng hoảng tài chính Châu Á vào năm 1997

Cuộc khủng hoảng châu Á giai đoạn từ 1997–1998 đã gây ra sự sụt giảm về tỷ giá hối đoái của đồng tiền quốc gia tại nhiều nước Đông Nam Á, phá sản ngân hàng cùng sự trì trệ chung của nền kinh tế châu Á vào cuối những năm 1990.

Khoảng giữa thập kỷ cuối của thế kỷ 20, một số nước trong khu vực bao gồm Thái Lan, Malaysia, Philippines, Indonesia và Hàn Quốc đã trải qua một thời kỳ tăng trưởng về kinh tế nhanh chóng. Sự tăng trưởng này phần lớn là được hỗ trợ bởi những gói vay từ nước ngoài cũng như được thúc đẩy của chính sách tiền tệ tự do của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ cùng các điều khoản cho vay thuận lợi bằng nội tệ. Kết quả đó là, nền kinh tế của những nước châu Á bị tín dụng quá mức, gây nên sự sai lệch lớn và sụp đổ.

Bong bóng Dotcom

Sự kiện bong bóng Dotcom diễn ra vào năm 2001 đã khiến cho thị trường công nghệ sụp đổ. Theo đó, thị trường chứng khoán cũng lao dốc kéo theo sự suy thoái kinh tế. Sự kiện “Bong bóng Dotcom” được quan sát từ năm 1995 đến 2001.

Bong bóng Dotcom được hình thành do sự gia tăng cổ phiếu của những công ty Internet (chủ yếu là các công ty của Mỹ), cũng như sự xuất hiện của một số lượng lớn những công ty Internet mới. Cổ phiếu của các công ty đó hứa hẹn tích hợp công nghệ Internet đã có sự tăng vọt về giá trị. Tuy nhiên, nhiều mô hình kinh doanh mới lại không đem lại hiệu quả, gây nên làn sóng phá sản. Vào đầu những năm 1990 và 2000, do đầu cơ cùng sự lạc quan không chính đáng, các nhà đầu tư thời điểm đó đã mất khoảng 5 nghìn tỷ đô la.

Vụ tấn công 11/9

Hiện tượng thiên nga đen ở thị trường chứng khoán không phải là một ví dụ duy nhất. Ngày 11 tháng 9 năm 2001, dường như được xem là một trong những ngày bi thảm nhất. Những tên khủng bố cướp máy bay dân dụng cùng với những hành khách trên máy bay và chúng đưa họ đến tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York. Đó được xem là một mất mát thảm khốc với hơn 2.900 người chết trong vụ tấn công.

Ngay sau vụ tấn công đó, Hoa Kỳ đã phát động một chiến dịch chống khủng bố với quy mô lớn. Tuy nhiên, sau thảm kịch này, một số người bắt đầu tuyên bố rằng những sự kiện của ngày 11 tháng 9 có thể đã được dự đoán từ trước đó.

Khủng hoảng tài chính thế giới vào năm 2008

Sự kiện này xảy ra chỉ sau một năm khi xuất bản cuốn sách của Taleb, nơi ông sử dụng thuật ngữ thiên nga đen. Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu mở đầu bằng cuộc khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ năm 2007 và 2008. Chỉ số S&P 500, gồm 500 công ty lớn nhất nước Mỹ đã giảm đến 38,49% trong năm 2008.

Suy thoái nền kinh tế nghiêm trọng đến mức ngân hàng đầu tư Lehman Brothers đã phải nộp thủ tục phá sản lớn nhất trong lịch sử với 25 nghìn người mất việc làm và công ty, mất 46 tỷ đô la giá trị thị trường. Tác động của cuộc khủng hoảng tài chính này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường chứng khoán thế giới, khi đó đã thị trường chứng khoán mất khoảng 10 nghìn tỷ USD.

Sự kiện thiên nga đen gần đây

Một số sự kiện thiên nga đen gần đây có thể kể đến như: Brexit (Anh rời EU) vào năm 2016 hay là đại dịch Covid-19 từ đầu 2020 khiến cho cả thế giới điêu đứng.

Trong quý I năm 2021, giao dịch thương mại giữa 2 nước Anh và EU giảm 14% so với cùng kỳ 2020. Tăng trưởng của kinh tế Anh cũng giảm 1,5%.

Đợt đại dịch Covid-19 kéo dài việc giãn cách xã hội có ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế của cả nước. Theo đó, GDP trong 6 tháng đầu năm 2020 có mức giảm kỷ lục từ khi bắt đầu tính và công bố GDP theo quý tại Việt Nam là 1,82%. Tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam trong năm 2020 giảm đến 25% so với năm 2019. Tỷ lệ thất nghiệp cũng đạt mức tăng chóng mặt so với cùng kỳ năm 2020, trong quý II/2021 tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm ở mức 2,4% và 2,6%.

>> Tham khảo: Hội chứng hoa Tulip là gì? Bài học rút ra cho các nhà đầu tư

Lời khuyên cho nhà đầu tư đối với hiện tượng thiên nga đen

Lời khuyên cho nhà đầu tư đối với hiện tượng thiên nga đen

Thiên nga đen có thể làm ảnh hưởng đến hầu hết các khu vực, và đôi khi nó còn xảy ra ngay lập tức. Vậy nên các nhà đầu tư phải làm thế nào để có thể bảo vệ chính mình? Trong cuốn sách của mình, Taleb từng viết rằng cách tốt nhất để giảm bớt sự ảnh hưởng của thiên nga đen đó là không cố gắng dự đoán nó. Theo tác giả, thay vào dự đón, nhà đầu tư cần phải hiểu tính tất yếu của nó và xây dựng những kế hoạch ổn định và bền vững sẽ giúp làm giảm khả năng xảy ra một sự kiện như vậy.

Thiên nga đen đến một cách đột ngột và không báo trước. Do đó, bạn nên cố gắng bảo vệ danh mục đầu tư của mình ở mức càng nhiều càng tốt trước những nghịch cảnh. Một số nguyên tắc sau đây cần được lưu ý trước sự kiện thiên nga đen chứng khoán nói riêng và đối với nền kinh tế nói chung.

Chấp nhận ý tưởng rằng thiên nga đen tiếp theo nhất định sẽ đến

Khi bạn nghiên cứu về lịch sử chuyển động của thị trường, bạn sẽ thấy rõ ràng rằng những sự kiện xấu luôn luôn xảy ra. Vì vậy, tai nạn không nên đến một cách bất ngờ mà là một chu kỳ bình thường của cuộc sống.

Theo như những chuyên gia kinh tế nghiên cứu về sự biến động của thị trường, họ thấy những sự kiện thiên nga đen sẽ luôn diễn ra. Vì vậy, những khó khăn trong cuộc sống có thể ập đến bất cứ lúc nào và hãy xem nó như một chu kỳ bình thường của cuộc sống. “Hy vọng vào những điều tốt nhất, chuẩn bị cho những điều tồi tệ nhất”. Do đó, bạn hãy luôn chuẩn bị tâm lý sẵn sàng đối mặt với sự xuất hiện của hiện tượng thiên nga đen tiếp theo. Tâm lý vững vàng và không bị khuất phục mọi khó khăn là điều rất quan trọng. Hãy đứng vững trước những khó khăn bạn nhé.

Tận dụng những cơ hội mà thiên nga đen mang lại

Khi thị trường chứng khoán có sự suy giảm và giá cổ phiếu giảm theo do một sự kiện như vậy thì việc đầu tư vào những công ty bền vững là điều đáng cân nhắc. Những công ty lớn sẽ có thể thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng và giá trị tài sản sẽ tăng trưởng trở lại nhanh chóng hơn. Tuy nhiên, một nguyên tắc cần phải lưu ý là không vay tiền quá nhiều để đầu tư.

Đa dạng hóa các danh mục đầu tư

Lời khuyên này hoàn toàn phù hợp cho tất cả những nhà đầu tư. Hãy nhớ rằng, nếu bạn chỉ có một tài sản duy nhất trong danh mục đầu tư của mình thì bạn sẽ bị ảnh hưởng rất nghiêm trọng bởi sự kiện thiên nga đen. Để đảm bảo những khoản đầu tư của bạn, hãy luôn đa dạng hóa danh mục đầu tư để phòng một số trường hợp một lĩnh vực nào đó có bất trắc thì bạn cũng không bị nó làm ảnh hưởng quá nhiều đến cuộc sống hiện tại.

Cuộc sống đầy rẫy những bất ngờ và một số trong số đó có những tác động tiêu cực đến toàn thế giới. Lý thuyết về hiện tượng thiên nga đen nói rằng “hy vọng vào những điều tốt nhất, chuẩn bị cho những điều tồi tệ nhất”. Vì thế, bạn cần phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để không bị bất ngờ và có thể sẵn sàng đương đầu những sự kiện thiên nga đen.

Kết luận

Nhìn chung, nhà đầu tư khi đối mặt với hiện tượng thiên nga đen nên giữ sự bình tĩnh, phân tích tình hình và tránh bán tháo gây ra hệ lụy sụp đổ thị trường. Một lựa chọn khác mà nhà đầu tư có thể kiếm lợi nhuận khi thị trường giảm là sử dụng những công cụ chứng khoán phái sinh. Hy vọng bài viết này của chúng tôi giúp cho các bạn có cái nhìn tổng quan về hiện tượng thiên nga đen cũng như ảnh hưởng của nó với thị trường chứng khoán trong quá khứ.

FTV – Đơn vị chuyên tư vấn đầu tư lĩnh vực chứng khoán và hàng hóa phái sinh uy tín hiện nay

Nhà đầu tư đến với FTV sẽ nhận được sự hỗ trợ từ những chuyên gia uy tín có nhiều năm kinh nghiệm. Ngoài ra, nhà đầu tư sẽ được cung cấp nhiều tài liệu tham khảo hữu ích để từ đó đưa ra những chiến lược đầu tư mang lại hiệu quả cao.

Nếu có câu hỏi thắc mắc nào về hiện tượng thiên nga đen hoặc cần hỗ trợ đầu tư hãy liên hệ đến chúng tôi qua HOTLINE 0983 668 883 để được giải đáp nhanh nhất.